Hoe maak je shadow begeleiding succesvol? We vroegen het aan Insaf El Ousrouti, die met veel succes leerlingen begeleidt op SBO Sint Maarten in Utrecht. Ga altijd uit van de leerling, stelt Insaf. ‘De hulpvraag komt vanuit school, maar uiteindelijk ben ik in dienst van het kind.’
Een van de eerste vragen die ik aan Fahmed (6) stel als ik op school kom is: ‘Hoe ging het in de bus?’ Want als daar een incident is geweest, houdt hij er lang last van. Vandaag zie ik het al aan zijn gezicht voor hij antwoordt: ‘Niet goed!’ In ons lokaaltje, waar we even later rustig samen zitten, geef ik hem papier en potloden. Hij begint meteen aan een huis; Fahmed tekent graag huizen en vertelt me waar hij zit en wat hij doet. Ik pak een wit vel papier en teken de bus waarmee hij naar school is gekomen. ‘Op welke stoel zat jij vandaag?’ Hij wijst een stoel aan achterin de bus. ‘Vind je het fijn om daar te zitten?’ Fahmed schudt zijn hoofd. ‘Waar zou je liever zitten?’ Hij pakt mijn potlood en tekent zichzelf voorin, naast de chauffeur: ‘Dan hoort de mevrouw het als de kinderen stom tegen me doen.’ Hij vertelt hoe twee jongens hem plaagden en dat hij hard naar ze geschreeuwd had. Samen tekenen we verder, terwijl Fahmed zijn verhaal doet en we bedenken welke andere keuzes hij kan maken. Even is hij weer bijna net zo boos als tijdens de busrit, maar een paar minuten later zit er een andere Fahmed naast me; ontspannen en met rechte rug. Hij voelt zich gehoord.
Shadow begeleiding kan verschillende vormen aannemen, afhankelijk van de leeftijd en situatie van de leerling. De lengte en frequentie verschilt ook: elke dag een aantal uren of 3 keer per week 1 uur. De begeleider geeft de leerling steun – als een schaduw die stilletjes helpt met gedrag, sociale vaardigheden of emotieregulatie. De ondersteuning in de klas wordt afgewisseld met individuele begeleidingsmomenten buiten de klas. Zo helpt de shadow begeleider het kind om te functioneren in de klas én vaardigheden te ontwikkelen om uiteindelijk zonder hulp te functioneren.
Insaf vertelt waarom shadow begeleiding haar zo raakt: ‘Ik denk dat het doel van shadow begeleiding is om een kind in zijn kracht te zetten. Kinderen die shadow begeleiding nodig hebben kampen vaak met gedragsproblemen. Dat zorgt voor conflicten met klasgenoten of ze worden vaak de klas uitgestuurd; zo ontwikkelen ze steeds meer een negatief zelfbeeld. Ik zie het als mijn taak om dat zelfbeeld te verbeteren. Waar ben je goed in? Wat kun jij zelf al? Waarom vertoon je zulk gedrag en hoe kun je op een andere manier omgaan met een moeilijke situatie? Ik ben continu bezig om het kind te helpen bouwen op zijn eigen krachten.’
Vertrouwensband
Insaf, met een achtergrond in Social Works, maakte via Educto kennis met het onderwijs. De shadow begeleiding van een leerling in groep 1-2 verliep zo goed, dat ze door school gevraagd werd om ook een leerling uit de bovenbouw te ondersteunen. Omdat de leerling in de klas niet functioneerde, kwam de shadow begeleiding uiteindelijk neer op individuele begeleiding buiten de klas. Volgend schooljaar kan de leerling terecht op een plek met meer ondersteuningsmogelijkheden; nu vervult Insaf die rol deels.
Terwijl Morris zich over een som buigt denk ik terug aan de eerste weken met hem. Het was moeilijk voor Morris dat hij vanwege gedragsproblemen niet meer de klas in kon. Ik was bang dat hij niet naar mijn begeleidingsmomenten wilde komen, maar hij kwam toch - meestal. ‘School doet dit niet om jou te straffen,’ legde ik hem uit, ‘maar omdat ze zien dat het in de klas niet gaat. Je hebt andere hulp en begeleiding nodig dan ze je in de klas kunnen bieden: daarvoor ben ik hier. Voor jou.’ Zo begon het. Langzaam bouwden we een band op. En vanochtend zei hij ineens: ‘Ik ben zo dankbaar met jou als juffrouw.’
Voor deze leerling is Insaf een lichtpuntje geworden op school: als shadow begeleider kan ze hem de aandacht en steun bieden waar hij zoveel behoefte aan heeft. Inmiddels gaat hij vier dagen naar een Zorg & Onderwijs centrum en komt hij nog een dag naar school, maar de band die ze hebben opgebouwd is belangrijk voor Morris. ‘In de momenten dat we samen zijn kan hij echt even zijn verhaal doen. Hij zegt: met jou kan ik praten, jij luistert naar me. Natuurlijk werken we ook aan taal en rekenen, maar onze vertrouwensband is het belangrijkste.’ Ze bereidt Morris langzaam voor op het einde van haar begeleiding, nu de zomervakantie dichterbij komt. ‘Maar ik weet dat hij straks ook de steun en aandacht krijgt die hij nodig heeft. Ik ben vooral blij dat ik er dit jaar voor hem kon zijn.’
Prachtig vak
Ook de leerling uit groep 1-2 ziet Insaf groeien door haar begeleiding. Hij eet beter op school, geeft zelf vaker aan dat hij even op een rustige plek in de klas wil zitten en heeft meer rust en zelfvertrouwen bij cognitieve taken zoals tellen. Ook dringt beter tot hem door wat Insaf tegen hem zegt, wanneer hij in een emotie zit. Dat opent voor Insaf steeds meer de weg om hem te helpen. ‘Ik ben hier echt voor de kinderen, zij hebben mijn hulp nodig. Ik word natuurlijk ingezet door school via Educto, maar uiteindelijk ben ik in dienst van het kind. Ik denk dat veel meer kinderen een shadow begeleider nodig hebben, zodat ze in hun kracht komen en kunnen laten zien wat ze echt in huis hebben.’
Het kind staat voorop, maar Insaf ziet ook zeker de meerwaarde van shadow begeleiding voor de school. ‘De docent heeft veel meer tijd en energie voor de klas. De les hoeft niet meer stil te worden gelegd om het kind aan te spreken; daar ben ik nu voor. En op de lange termijn worden de resultaten van een school ook beter, want probleemgedrag staat het leren en de prestaties vaak in de weg.’
Omdat de beide leerlingen die Insaf begeleidt volgend jaar naar een andere school gaan, waar ze meer hulp kunnen krijgen, kijkt Insaf alvast met één oog naar nieuwe opdrachten op Educto. ‘Ik vind het een fijne manier van werken. Ik kan mijn vragen per Whatsapp sturen of een belafspraak inplannen, en krijg altijd het juiste advies mee. De opdrachten zijn fijn en ik kan zelf kiezen wat het beste aansluit bij mijn dagelijks leven. Of ik weer als shadow begeleider aan de slag wil? Jazeker, want ik heb ontdekt dat het een prachtig vak is.’
Shadow begeleiding bij Educto
Leerlingen worden met de inzet van een Shadow in de klas intensief begeleid om te leren hun gedrag, dat van invloed is op hun functioneren en hun omgeving, te verbeteren. De begeleiding wisselt af tussen schaduwen in de klas en individuele begeleidingsmomenten buiten de klas. Het doel is om het kind vaardigheden te laten ontwikkelen om uiteindelijk zonder hulp te functioneren in- en buiten de klas. Daarnaast wordt het ingezet voor leerlingen die gaan uitstromen naar SO: leerlingen worden dan naast het ontwikkelen van de vaardigheden ook voorbereid op de overstap. Meer weten over Shadow op maat? Klik hier. Wil je een hulpvraag indienen? Klik dan hier.
Fahmed en Morris zijn fictieve leerlingenis, gebaseerd op de ervaringen van Insaf als shadow begeleider.
