Dalende leerprestaties? Tijd voor structurele investeringen
Content specialist
Zet zich iedere dag 100% in om Educto in het zonnetje ☀️ te zetten.
De leerprestaties van Nederlandse leerlingen dalen al twintig jaar. Vooral in het vmbo en bij kinderen uit kwetsbare situaties zijn de effecten zichtbaar. Onderzoek wijst op personeelstekorten, institutionele ongelijkheid en een versnipperd onderwijssysteem als oorzaken. Educto pleit voor een toekomstgerichte aanpak waarin investeren in mensen, gelijke kansen en kennisdeling centraal staan.
De daling is structureel én hardnekkig. Zo zakte de leesvaardigheid van basisschoolleerlingen tussen 2001 en 2021 van een score van 554 naar 527. In het voortgezet onderwijs daalde de PISA-score voor lezen zelfs van 513 naar 459. Ook rekenvaardigheden lopen terug, zowel in het primair als voortgezet onderwijs.
En het treft niet alleen leerlingen in achterstandssituaties. Ook tussen scholen met vergelijkbare populaties groeien de verschillen. De onderwijskwaliteit is dus niet alleen een kwestie van afkomst of thuissituatie, maar ook van hoe scholen in staat zijn om die verschillen op te vangen.
Het lerarentekort is inmiddels structureel: bijna 7% in het primair onderwijs, en nog iets hoger bij schoolleiders. Maar het probleem zit dieper dan aantallen. Juist scholen met de grootste uitdagingen – veel leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften of meertalige achtergronden – kampen met de grootste tekorten. En dan wordt goed onderwijs bijna onmogelijk.
🡪 Wat Educto doet: wij helpen scholen met tijdelijke én structurele oplossingen via onderwijszorgarrangementen. Denk aan extra begeleiding voor leerlingen die dreigen uit te vallen of het versterken van het team met (tijdelijk) personeel dat inzetbaar is bij piekdruk of langdurige ziekte.
In ons huidige systeem worden leerlingen al vroeg in niveaugroepen geplaatst. Dat leidt tot wat wetenschappers "padafhankelijkheid" noemen: waar je begint, bepaalt waar je eindigt. Zeker voor vmbo-leerlingen zijn de drempels hoger, de verwachtingen lager en de overgangen talrijker. Combineer dat met segregatie en je krijgt een systeem waarin sommige kinderen structureel achterlopen, ongeacht hun talent.
🡪 Wat Educto ziet: een eerlijke start vraagt om later selecteren, beter differentiëren en maatwerk. In onze trajecten zien we dagelijks hoeveel potentieel verloren gaat door te vroege selectie en lage verwachtingen.
Hoewel innovatie in het onderwijs volop plaatsvindt, blijft het effect op de leerprestaties uit. Veel interventies worden ingevoerd zonder dat ze stevig onderbouwd of geëvalueerd worden. Externe partijen schieten te hulp, maar dragen niet altijd bij aan duurzame verbetering. Kennis is versnipperd, de kwaliteitsverschillen tussen scholen zijn groot en structurele borging ontbreekt.
🡪 Wat Educto voorstelt: creëer een landelijk, toegankelijk kennisplatform waar bewezen effectieve aanpakken samenkomen. En beloon scholen die aantoonbaar leerwinst realiseren, juist als zij werken met een complexe populatie.
De oplossing ligt niet in nog meer ad-hoc maatregelen, maar in langetermijnbeleid. Investeer in:
Het aantrekkelijk maken van het beroep leraar én schoolleider
Opleidingen en inductieprogramma’s die écht voorbereiden op de praktijk
Gericht beleid voor vmbo-scholen en scholen met hoog schoolgewicht
Structurele ondersteuning voor leerlingen uit kwetsbare gezinnen: laptop, begeleiding, zelfvertrouwen
Een einde aan vaste niveaugroepen en vroege selectie
Bij Educto geloven we dat elk kind kan leren – mits het onderwijs zich aanpast aan de leerling, en niet andersom. We helpen scholen om dat mogelijk te maken, met:
Naschoolse begeleiding voor basisvaardigheden en executieve functies
Inzet van ondersteunend en vakspecialistisch personeel
Oplossingen voor klasuitval en piekdruk
Gerichte ondersteuning bij leerlingen die (dreigen te) stagneren
Zo bouwen we, samen met scholen, gemeenten en ouders, aan een stevig fundament voor elk kind. Want leerprestaties zijn geen individueel probleem, maar een collectieve verantwoordelijkheid.
Twintig jaar dalende prestaties zijn geen incident, maar een wake-up call. Als we willen dat alle kinderen – ongeacht achtergrond – kunnen meedoen in de samenleving van morgen, moeten we nú investeren. In mensen, in kennis en in structurele oplossingen.
